1999 - 2004

21 October 2003

Tussenkomst tijdens een vraag om uitleg over het fileprobleem

De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Penris tot de heer Bossuyt, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie, over het fileprobleem.

De heer Jan Penris : Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, enkele weken geleden was mijn zoontje, die nog geen drie jaar oud is, met zijn auto's en vrachtwagens aan het spelen. Hij zette ze op een lange rij en zei : 'Kijk eens, vake, een file.' Ik schrok een beetje, want ik wist niet dat het woord 'file' tot de basiswoordenschat van onze peuters en kleuters behoort. Anderzijds mag ons dit niet verbazen, want files vormen een dagelijks probleem. Afgelopen maand hebben we elke dag, tot zelfs 's zondags, met een of andere vorm van filevorming te maken gehad. Als beleidsmakers moet ons dit aan het denken zetten.

Een file, hoe banaal ze ook aan het worden is in onze samenleving,mag nooit als normaal aanvaard worden, al was het maar om de maatschappelijke kost die zo'n file met zich meebrengt, maar ook omwille van het feit dat we wegen hebben gebouwd om er vlot verkeer te laten plaatsvinden en niet om er stilstand te veroorzaken. Daarom is het volgens mij nodig dat het fileprobleem eens wetenschappelijk wordt geanalyseerd om vanuit die wetenschappelijke analyse de nodige politieke en beleidsmatige conclusies te trekken. De afgelopen dagen hebt u heel wat statistisch studiemateriaal kunnen verwerven om het probleem van de files in Vlaanderen nader te doorgronden.

De oorzaken van files kunnen velerlei zijn. Er zijn in Vlaanderen jammer genoeg op dit ogenblik heel wat wegenwerken aan de gang, die noodzakelijk zijn. Niemand zal ontkennen dat een weg regelmatig moet worden onderhouden. Op plaatsen waar wegenwerken aan de gang zijn, is er filevorming. Dat is een eerste belangrijke conclusie. Het is dan ook uw taak als beleidsverantwoordelijke om dat soort werken zo kort mogelijk te houden. We hebben het er naar aanleiding van een reeks incidenten op de E17 in het verleden al over gehad.

Een tweede reden voor filevorming, die de laatste dagen aan het licht komt, zijn de ongelukken die veroorzaakt worden door vrachtwagens die blijkbaar slecht beladen zijn. Er zijn de afgelopen dagen uitzonderlijk veel vrachtwagens gekapseisd. Dit is een recent fenomeen. Het is aan ons om na te gaan hoe dat komt. Heeft dat te maken met de constructie van een nieuwe generatie van vrachtwagens of met de haast die de beladers van die vrachtwagens hebben zodat sommige vrachtwagens met een niet-optimale belading de weg op gaan ? Daar moeten we ook politieke conclusies uit trekken.

Kijkfiles vormen ook een oorzaak van heel wat fileleed. Deze zijn gemakkelijk te vermijden. Wanneer men tussen de twee baanvakken hoge afsluitingen aanbrengt waardoor de kijkers van het ene baanvak niet in verleiding worden gebracht om te vertragen of stil te staan om de incidenten in het andere baanvak te bekijken, zou dat heel wat fileleed kunnen vermijden.

Het rijgedrag is en blijft een van de belangrijkste oorzaken van verkeersongelukken op onze autowegen en zorgt in grote mate mee voor de files. Mijnheer de minister, u heb zopas daaromtrent met de pers gecommuniceerd aangaande het rijgedrag en een aantal voorstellen naar voren geschoven die te maken hebben met de poging tot responsabilisering van de gebruikers van onze autowegen. Daar kan het niet ophouden. U moet niet alleen vandaag de mensen attent maken op een bepaald rijgedrag dat niet tolereerbaar is, u moet de hele verkeerseducatie schoeien op een leest die ervan uitgaat dat het rijgedrag een vorm van wellevendheid en van een grote verantwoordelijkheid is en dat dit in alle omstandigheden aangepast moet zijn.

Andere filevormen hebben we minder in de hand. Binnenkort kan ook het weer opnieuw verslechteren en ook dan zullen we met files te maken krijgen. Dat hebben we natuurlijk niet in de hand en daar zal ik u dan ook niet over aanspreken.

Ik meen dat het interessant is om lering te trekken uit de verschillende oorzaken van de files. Even belangrijk als het kennen van de oorzaken van de files en het remediëren, is het antwoord op de vraag hoe we die files zo snel mogelijk kunnen oplossen. Hoe zullen we tussenbeide komen wanneer er een ongeluk is gebeurd en er een file is ontstaan ? Hoe zorgen we ervoor dat die file zich zo snel mogelijk oplost ? We moeten een tactiek van snelle interventies hanteren zoals die bestaat op de Antwerpse ring, alhoewel niet altijd met even groot succes. Ook daar staan files van 2 uur of langer. Dat heeft wellicht te maken met de omvang van het incident. We moeten iets leren van die snelle interventies.

Begin deze maand stond ik zelfs op een zondagavond in de file tussen Aalst en Groot-Bijgaarden. Stel u voor ! Ik heb toen de interventiediensten pas gezien een uur nadat de file gevormd was. Goede communicatie lijkt me cruciaal. Gelukkig vernemen we op de radio waar en wanneer er files ontstaan, maar de communicatie is niet ideaal. Toen ik bij die file aankwam, hoorde ik op de radio dat er 'moeilijk verkeer tussen Aalst en Groot-Bijgaarden' was. Het volgende moment stond ik stil. Die communicatie moet verbeteren zodat de chauffeurs een alternatief kunnen zoeken.

Verkeerstechnisch bestaan er soms alternatieven, maar die worden niet altijd even duidelijk aangegeven. Ik heb u een schriftelijke vraag gesteld, mijnheer de minister, over de situatie in de Waaslandtunnel. Als er zich daar incidenten voordoen, kunnen de alternatieven via elektronische borden worden aangeduid. Jammer genoeg werken die borden niet altijd. De signalisatie van alternatieve wegen moet worden verbeterd.

We hebben nog werk voor de boeg, zowel wat oorzaak als remedie betreft. Is het studiemateriaal voorhanden ? Wat hebt u daaruit geleerd ? Welk gevolg zult u aan de resultaten van die studie geven ?

De heer Ludwig Caluwé : Ik hoor dat de heer Penris het fileprobleem ontdekt heeft. Het Blok moet wel weten wat het wil. De heer Penris stelt terechte vragen, maar pleit anders altijd tegen oplossingen voor de structurele files, zoals de realisatie van de missing links. Een van de meest manifeste missing links, die iets kan veranderen in het Antwerpse, is het sluiten van de kleine ring door middel van de Oosterweeltunnel. De heer Penris heeft zich de voorbije jaren steeds opgeworpen als grote tegenstander van de realisatie van die tunnel. Dat lijkt me in tegenspraak met dit pleidooi.

De heer Guy Sols : Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, dames en heren, het fileprobleem is inderdaad niet nieuw. (Gelach)

Ik stond deze morgen in de file en luisterde naar 'Jongens en wetenschap' op Radio 1. Daar werd net de kostprijs van de files berekend. U zegt dat de files moeten verdwijnen ; ik vrees dat we altijd files zullen kennen. Voor vele mensen loont het de moeite om gewoon in de file te blijven staan. Een professor kwam vertellen dat de kostprijs voor 1 uur file 6 euro bedraagt voor een personenwagen en 25 euro voor een vrachtwagen. In de Kennedytunnel staat iemand gemiddeld een kwartier in de file, dat is dan nog amper 1,5 euro. Dat zouden de meeste mensen zonder probleem betalen om uit de file te geraken.

Minister Gilbert Bossuyt : Mijnheer Penris, u vergeet de voornaamste oorzaak van de files. We willen allemaal op hetzelfde moment op dezelfde plaats zijn. Files zijn geen modern probleem. Zelfs in de Middeleeuwen waren er al files. In heel wat steden was dat regelmatig het grootste probleem. Als we in de file zitten, zijn we absoluut niet de enigen.

We doen ontzettend veel aan de files. De mensen weten dat niet. Ze beweren zelfs dat we niets doen. Dat is te gek.

Het Vlaams Verkeerscentrum volgt de verkeersafwikkeling in Vlaanderen permanent op, zeker op de autosnelwegen. Door de informatie die via diverse kanalen ontvangen wordt, te bundelen, en dankzij de continue bewaking van een aantal geïdentificeerde knelpunten op het autosnelwegennet, is het Verkeerscentrum reeds in een vroeg stadium op de hoogte van incidenten.

Bij incidenten worden er onverwijld maatregelen genomen om daar waar mogelijk het verkeer om te leiden. Voor het omleiden van het verkeer worden er dynamische informatieborden aangebracht vóór de belangrijkste knooppunten van het autosnelwegennet. Dit is reeds het geval op de aansluitende snelwegen naar de ring om Antwerpen en binnenkort ook ter hoogte van de verkeerswisselaar te Lummen en te Zwijnaarde-Gent. Ook via andere kanalen, zoals de radio en RDS-TMC, worden de weggebruikers snel geïnformeerd zodat ze hun reisweg of vervoerswijze kunnen aanpassen.

Bijkomend investeert het gewest in mobiele telematica-apparatuur ten behoeve van filedetectie en filestaartwaarschuwing, en worden systemen voor geautomatiseerde incidentdetectie uitgebreid. In geval van ongevallen of de aanwezigheid van obstakels op de rijweg of optredende hinder, worden bijkomende acties ondernomen om de plaats van het ongeval te beveiligen ten bate van de slachtoffers, de hulpdiensten, enzovoort, en om de obstakels zo snel mogelijk te verwijderen.

De door u aangehaalde FAST-projecten – Files Aanpakken door Snelle Tussenkomst – vormen hierbij zeker een belangrijke aanvulling. Ze voorzien onder meer in een snelle takeling. Ze lopen al enkele jaren op de ring rond Brussel en die rond Antwerpen en zijn nu geëvalueerd. In de komende maanden zullen de bestaande FAST-projecten dan ook worden uitgebreid naar zowel soorten acties als naar actieterreinen. Dit betekent dat FAST op grotere secties van het wegennet zal worden ingevoerd en dat er sneller signalisatie kan worden aangebracht voor de beveiliging van de file. Bij hindernissen die geen rechtstreekse invloed hebben op het verkeersverloop, zal het ogenblik van takelen, dat op zichzelf wel een extra hinder kan veroorzaken, beter worden afgewogen en mogelijk buiten de spitsuren plaatsvinden.

Ook de trendmatige evolutie van de verkeerscongestie wordt systematisch opgevolgd. Op basis van de waarnemingen kan worden vastgesteld dat de verkeerscongestie de voorbije jaren sterk toegenomen is. Structurele maatregelen dringen zich op als we de files structureel willen bestrijden. In dit verband verwijs ik naar het Mobiliteitsplan Vlaanderen, dat vorige week werd goedgekeurd. De uitvoering van dit Mobiliteitsplan moet op termijn zorgen voor een vermindering van het marktaandeel van de auto in het verplaatsingsgedrag. Het marktaandeel van het openbaar vervoer, de fiets en de binnenvaart moet daarentegen groeien. Op voorwaarde dat deze doelstelling gerealiseerd kan worden, zal het aantal structurele files aanzienlijk verminderen.

Dat vraagt een inspanning van iedereen. Ik heb in de afgelopen weken gefulmineerd tegen de houding van sommige vrachtwagenchauffeurs. Het overgrote deel van de recente files werd veroorzaakt door het ongeval van één vrachtwagen. Dat is dan bijvoorbeeld door kanteling en de spreiding van de goederen over het wegdek – en we zitten voor uren vast.

We moeten de weggebruiker er blijven op wijzen dat het verkeer een ernstige aangelegenheid is. Zeker de vrachtwagenchauffeurs dragen een grote verantwoordelijkheid. Dat toont allemaal aan hoe druk het verkeer is en hoe alert we moeten zijn. De FAST-projecten kunnen soelaas brengen. De diensten die optreden bij ongevallen langs de autosnelwegen, beseffen zeer goed dat zij zelf hinder kunnen veroorzaken. U vindt dat misschien vanzelfsprekend, ik verzeker u dat dit een recente evolutie is.

Onlangs hadden we een lange reeks van grote files door een ongeval met dodelijke afloop. Het parket moest uiteraard optreden en ook zij moeten eens overwegen of wat zij doen allemaal wel zo noodzakelijk is. Ik zeg dat niet denigrerend. Ik heb alle begrip voor het werk van het parket. Het gaat per slot van rekening om – onder meer – de financiële belangen van de nabestaanden of van de betrokkenen zelf. Elke minuut die we kunnen inhalen bij zo'n activiteit, is een minuut gewonnen. Iedereen begint zich daarvan bewust te worden. Vandaar dat ik meestal kribbig reageer als iemand de files afwentelt op de rug van de politiek.

Ik wil nog signaleren dat onze administratie een massa werk verzet vóór de aanvang van wegenwerken. De voorbereiding kost ongeveer evenveel als de werken zelf. De signalisatie van werken op de grote wegen is uitstekend. Ik geloof dat we op deze vlakken toonaangevend zijn in West-Europa.

Ik heb trouwens aan de federale minister van Mobiliteit gevraagd om ons die mogelijkheid te geven. Dat is overigens de reden waarom ik een voorstander ben van de regionalisering van dit aspect van ons verkeersbeleid. We zouden inzake signalisaties verplichtingen opleggen die veel strikter zijn dan de federale die we nu kennen. Nu kunnen we dat niet opleggen aan de gemeenten en provincies omdat het niet onze bevoegdheid is. Als gewest doen we qua signalisatie op onze gewestwegen echter veel meer dan wat wettelijk wordt gevraagd. Daarvoor gebruiken we technische middelen.

Het klopt dat een aantal technische middelen ons misschien zullen kunnen helpen om in de toekomst vlugger op te treden om files te vermijden. Er is dus op verschillende niveaus veel betrokkenheid en bekommernis omtrent dit fenomeen. Ik herhaal echter dat we ons er niet gemakkelijk van af moeten maken en zeggen dat de politiek dat allemaal moet oplossen. De mensen die in hun auto kruipen wanneer het niet nodig is, zouden beter ook eens bewustere verkeersdeelnemers worden.

Verder voorzien we in een groot aanbod aan openbaar vervoer. Die inspanning moet worden voortgezet. Ik denk dat de Vlaamse regering op het vlak van de mobiliteit reeds veel inspanningen levert. We blijven natuurlijk kwetsbaar omdat we een doorvoerland zijn. Vanuit economisch standpunt is dat heel positief, want we pikken dan ook een graantje mee. Onze ligging is dus onze economische troef, maar in deze is onze ligging natuurlijk ook de oorzaak van heel wat ongemakken. Laten we dus verder hieraan werken en onder andere via technische maatregelen ons beleid inzake het optreden tegen hinder op de wegen nog meer verfijnen.

We moeten de mensen ook bewust maken van de mogelijke gevolgen van hun rijgedrag. Het is waar wat u zegt : de laatste files konden we eigenlijk voorzien. Als het regent, kunnen we voorspellen dat er weer enkele voertuigen tegen elkaar zullen rijden en een file veroorzaken. Dat is toch erg. Op de televisie heb ik een stukje gezien over de verschillende houdingen die vrachtwagenchauffeurs aannemen achter hun stuur : ze zitten te eten, ze leggen hun voeten op het stuur of rijden met de cruisecontrol op. Het is dus niet alleen de cruisecontrol die verboden zou moeten worden. We kunnen echter toch moeilijk een decreet maken dat verbiedt dat men met de voeten op het stuur rijdt ?

Dat zijn toch houdingen die niet passen bij verantwoordelijke chauffeurs op een autosnelweg waar duizenden voertuigen rijden ? Volgens mij volstaan de huidige wetten amper om tegen dat soort zaken op te treden. Het feit dat ze zich voordoen, bewijst echter dat bepaalde chauffeurs zich blijkbaar nog niet bewust zijn van de duizenden mensen die jaarlijks het slachtoffer worden van verkeersongevallen. Als in een oorlog een paar honderd mensen sneuvelen, staat iedereen erop te kijken, maar duizenden verkeersslachtoffers worden wel aanvaard. Ik vind dat dat niet kan.

We hebben hier in het Vlaams Parlement het aslastendecreet goedgekeurd. U stelt de vraag hoe het komt dat er een overgewicht is. Het antwoord is heel simpel : omdat ze te veel op die vrachtwagen leggen. Wie is daarvoor schuldig ? Degene die er te veel oplegt, natuurlijk. Ik vind dat we op dit vlak harder moeten optreden. Ik heb de cijfers al gegeven aangaande de overbelasting, maar ik moet daar wel bij zeggen dat de controleurs al een bepaalde triage uitvoeren. In een derde tot de helft van de gevallen is er sprake van overgewicht. Dat veroorzaakt niet alleen sleet aan onze wegen, met al de bijkomende kosten van dien, maar ook meer gevaar op de autosnelwegen.

Ik wil even een voorbeeld geven. Vele collega's kennen de file van Affligem tot Brussel waarschijnlijk maar al te goed. Ook ik passeer daar veel. Dat is echter een plaats waar er een zeer druk maar vlot verkeer is, als iedereen zich aan de regels houdt. Ik ben daar echter eens 's nachts voorbijgekomen en ben me toen dood geschrokken. Het was tamelijk kalm op de baan en mijn chauffeur reed aan de normale snelheid, toen we opeens werden voorbijgestoken door een sliert van vrachtwagens die blijkbaar een wedstrijd hielden. Ik vind dus dat men ook 's nachts meer controles moet uitvoeren op vrachtwagens.

Een beperkt aantal roekeloze chauffeurs prijst momenteel de ernstige vrachtwagenchauffeurs uit de markt. Hun bazen hebben namelijk liever cowboys die minder lang doen over een traject dan chauffeurs die hun werk op een veilige manier proberen uit te voeren. Ik heb deze bezorgdheid ook geuit ten opzichte van de twee federaties die zich met het vrachtwagenvervoer bezighouden, in de hoop dat ze er iets aan zullen doen. Wij gaan natuurlijk ook verder werken om te proberen dat gedrag te verbeteren.